انواع مولتی ‌متر و کاربرد آن

سال‌ها است که از تجهیزات اندازه‌گیری کمیت‌های الکتریکی مانند انواع مولتی ‌متر در تمامی آزمایشگاه‌ها و تعمیرگاه‌های لوازم الکترونیکی یا برقی استفاده می‌کنند. لازم به ذکر است که به جهت اهمیت استفاده از این وسایل، تاکنون انواع مختلفی از آنها با ویژگی‌های متفاوت و کاربردهای مخصوص به خود تولید شده و در اختیار مصرف‌کنندگان قرار گرفته‌اند. هر چند وجود این وسایل در آزمایشگاه‌های الکترونیکی حائز اهمیت است، اما همچنان برخی از کاربران شناخت کافی نسبت به انواع مختلف آنها ندارند. از این‌رو قصد داریم در این مقاله در خصوص مدل‌های مختلف مولتی‌مترها که یکی از کاربردی‌ترین ابزار اندازه‌گیری مدارهای الکتریکی هستند توضیحاتی را خدمتتان ارائه نماییم.

مولتی‌متر چیست؟

مولتی‌متر که با نام‌هایی همچون آوومتر یا مولتی تستر در بازار شناخته می‌شود، وسیله‌ است که برای اندازه‌گیری کمیت‌های الکتریکی مثل ولتاژ، مقاومت الکتریکی، جریان و ظرفیت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در واقع این وسیله برای اندازه‌گیری میزان کمیت‌های الکتریکی، تست سلامت قطعات الکترونیکی یا اطلاع از مشخصات فنی این قطعات به کار می‌رود. همچنین از آن می‌توان برای آزمایش تداوم بین دو نقطه در یک مدار الکتریکی، تعیین ظرفیت خازن، تست دیود و تست اتصال کوتاه نیز استفاده کرد. واضح است که این دستگاه، نقش مهمی در زمان کار با مدارهای الکتریکی بر عهده دارد. از این‌رو امروزه انواع مختلفی از این ابزار سنجش الکترونیکی به وجود آمده که در ادامه به معرفی هر کدام از آنها می‌پردازیم.

مولتی‌مترهای آنالوگ

مولتی‌مترهای آنالوگ قدیمی‌ترین و به نوعی اولین دستگاه‌های اندازه‌گیری کمیت‌های الکتریکی محسوب می‌شوند. این دستگاه توسط سیم‌پیچی کار می‌کند که بین دو آهنربای دائمی قرار گرفته است. در واقع این سیم‌پیچ به کمک سوزنی که در بالای آن تعبیه شده، می‌تواند مواردی را که اندازه‌گیری کرده به نمایش گذارد. هرچند استفاده از این دستگاه‌ها به راحتی مولتی‌مترهای دیجیتالی نیست، اما با جزئیات بسیار دقیق‌تری کمیت‌های الکتریکی را محاسبه می‌کنند.

باید بدانید هنگامی که جریان از سیم‌پیچ انواع مولتی ‌متر آنالوگ عبور می‌کند، میدان مغناطیسی ایجاد کرده که با آهنربای مغناطیسی داخل دستگاه در تعامل قرار می‌گیرد. در این حالت سیم‌پیچ داخل دستگاه به کمک سوزنی که در انتهای آن تعبیه شده، می‌تواند زاویه چرخش را به نمایش بگذارد. البته توجه کنید که این زاویه چرخش به مقدار جریان عبوری از سیم‌پیچ  بستگی دارد. بنابراین این شیوه عملکرد که گالوانومتر نامیده می‌شود، مقاومت بسیار کمی ایجاد می‌کند و نتایج به دست آمده به کمک آن نیز از دقت‌ بالایی برخوردار است.

البته برای این‌که در دستگاه، جریان از محدوده انحراف سیم‌پیچ بالاتر نرود و مولتی‌متر خراب نشود، باید از انحراف در مقیاس کامل آن جلوگیری شود. برای این‌کار مولتی‌مترها را با محدودیت‌های متنوعی تولید می‌کنند تا در آنها مقاومت‌های شنت بتوانند به صورت موازی جریان و مقادیر بزرگ را تقسیم کنند. از مهم‌ترین مزایای استفاده از دستگاه‌های مولتی‌متر آنالوگ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عدم نیاز به باتری یا منبع تغذیه برای کار
• حساسیت بالا در نمایش نتایج
• قابلیت تشخیص تغییرات کوچک در هنگام خواندن
• پاسخگویی سریع برای بررسی تداوم نشتی احتمالی
• قیمت مناسب نسبت به مدل دیجیتال
• قابلیت بررسی نوسانات جریان و ولتاژ الکتریکی

کاربردهای انواع مولتی ‌متر آنالوگ

مولتی‌متر آنالوگ نوعی ابزار اندازه‌گیری است که برای بررسی میزان جریان، ولتاژ، مقاومت الکتریکی مدارها و قطعات الکترونیکی، تست دیود و ترانزیستور و بررسی سلامت مدارهای الکترونیکی استفاده می‌شود. همچنین ضمن اندازه‌گیری جریان AC و DC، می‌تواند ولتاژ خروجی باتری، شبکه برق و ولتاژ سیگنال‌های الکترونیکی را نیز محاسبه کند.

مولتی‌مترهای دیجیتال

مولتی‌مترهای دیجیتال مقدار جریان الکتریکی را اندازه‌گیری کرده و روی صفحه نمایشگر خود نشان می‌دهند. با توجه به این‌که این وسیله برای خواندن اطلاعات هیچ‌گونه محاسباتی انجام نمی‌دهد و به صورت دیجیتالی آن‌ها را تعیین می‌کند، سرعت نمایش اطلاعات توسط این نوع مولتی‌متر بسیار بالا است. باید بدانید صفحه نمایشگر انواع مولتی ‌متر دیجیتالی، از چندین مدار داخلی تشکیل شده که به کمک حلقه‌هایی متحدالمرکز به یکدیگر متصل شده‌اند. لازم به ذکر است که این مدارها در زمان شروع به کار دستگاه، توسط یک دستگیره فعال کننده شروع به کار کرده و اندازه‌گیری‌های موردنظر را انجام می‌دهند.

علاوه بر آن این وسیله دارای یک ریز پردازنده برای محاسبات پارامترهای مختلف است که می‌تواند ولتاژ و جریان ورودی را به صورت آنالوگ سنجیده و توسط ADC به اطلاعات دیجیتالی تبدیل کند. مولتی‌مترهای دیجیتال چندین محدوده مقاومتی شنت دارند، به‌طوری‌که اگر اندازه‌گیری‌ها از این محدوده خاص رد شوند، مولتی‌متر دچار اضافه بار می‌شود. در این حالت به کمک قطعاتی که در دستگاه تعبیه شده، می‌تواند ‌در برابر اضافه بار به وجود آمده مقاومت کند. البته برخی از این دستگاه‌ها دارای ویژگی‌ محدوده خودکار هستند که به صورت اتوماتیک، مقاومت لوازم الکتریکی را محاسبه کرده و از ایجاد بار اضافه در هنگام محاسبات جلوگیری می‌کنند. از مهم‌ترین مزایای استفاده از مولتی‌مترهای دیجیتال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سهولت در خواندن اطلاعات
• دقت بالا در اطلاعات به نمایش گذاشته شده
• برخورداری از امپدانس ورودی بالا برای جلوگیری از آسیب رسیدن به مدار‌های داخل دستگاه
• خطای پایین محاسبات
• برخورداری از ویژگی‌های اضافه مانند اندازه‌گیری دما، فرکانس و ظرفیت
• عدم نیاز به تنظیمات صفر دستگاه
• برخورداری از قابلیت ذخیره کردن اطلاعات به نمایش گذاشته شده
• استفاده از متریال‌های با کیفیت در ساخت

موارد کاربرد انواع مولتی ‌متر دیجیتال

از دستگاه‌های مولتی‌متر دیجیتال برای اندازه‌گیری ولتاژ ورودی، جریان الکتریکی و مقاومت الکتریکی دستگاه‌هی الکترونیکی استفاده می‌کنند. علاوه بر آن این نوع مولتی‌مترها به عنوان مبدل جریان به ولتاژ شناخته می‌شوند و می‌توان به کمک آنها مقاومت‌های مختلفی را برای محدودیت‌های گوناگون ایجاد کرد.

مولتی‌ متر کلمپی چیست؟

مولتی‌ متر کلمپی یا کلمپ متر نمونه دیگری از انواع مولتی ‌متر برای بررسی کمیت‌های الکتریکی محسوب می‌شود. در واقع می‌توان گفت این دستگاه ترکیبی از یک مولتی‌متر ساده دیجیتالی و سنسور جریان بوده که شامل قابلیت‌های هر دو دستگاه‌ها است. باید بدانید مهم‌ترین تفاوت این نوع مولتی‌متر با نمونه‌های دیگر، دهانه آرواره‌ای شکل یا انبری شکل آن به حساب می‌آید. به همین دلیل می‌تواند جریان الکتریکی را بدون آنکه با مدار الکترونیکی تماسی داشته باشد، اندازه‌گیری ‌کند.

یکی از مهم‌ترین مزیت‌های استفاده از مولتی‌ متر کلمپی این است که  می‌توان آن را بدون قطع کردن مدارهای الکتریکی استفاده کرد. به همین دلیل این وسیله برای اندازه‌گیری‌های کمیت‌های الکتریکی بدون آسیب رساندن به مدار یا برش برقی گزینه مناسبی محسوب می‌شود. علاوه بر آن ایمنی کار با مولتی‌مترهای انبری، سهولت استفاده از آنها، امکان تحلیل اطلاعات مختلف، کاهش خطای اندازه‌گیری و قابلیت اندازه‌گیری مقادیر متعدد از دیگر مزایای این نوع مولتی‌مترها به شمار می‌آیند..

کاربردهای انواع مولتی‌ متر کلمپی

نوع عملکرد و نحوه استفاده از مولتی‌مترهای انبری باعث شده که این دستگاه به یک وسیله بسیار کارآمد برای بررسی کمیت‌های الکتریکی تبدیل شود‌. از مولتی‌مترهای انبری می‌توان برای تشخیص جریان موجود در رسانا‌ها، در هر نقطه‌ای که روی سیستم الکترونیکی وصل شده باشد استفاده کرد. همچنین می‌توان آن را دور سیم‌ها، کابل‌ها و سایر رسانه‌ها قرار داده و کمیت‌های مورد نیاز را بررسی نمود. در واقع این دستگاه زمانی که جریان برق برقرار شود و میدان مغناطیسی به وجود آید، می‌تواند با تشخیص میدان مغناطیسی میزان جریان را سنجیده و روی دستگاه نشان دهد.

مولتی‌متر رومیزی

مولتی‌مترهای رومیزی دستگاه‌هایی هستند که در آزمایشگاه‌ها و مراکزی که نیازی به جابه‌جایی ندارند استفاده می‌شوند‌. باید بدانید که این ابزار توانایی اندازه‌گیری کمیت‌هایی مثل ولتاژ، جریان و مقاومت الکتریکی را دارد.  همچنین برخی از انواع مولتی ‌متر رومیزی توانایی بررسی پایه‌های دیودها و ترانزیستورها را دارند و می‌توانند سالم بودن یا خراب بودن آنها را بررسی کنند. امکان اندازه‌گیری دقیق پارامترهای الکتریکی، قابلیت اندازه‌گیری جریان AC و DC، تولید با بالاترین استانداردهای ساخت و کنترل کیفیت محصولات الکتریکی از مزیت‌های این نوع از مولتی‌مترها به حساب می‌آیند.

کاربردهای مولتی‌متر رومیزی

به عنوان مهم‌ترین کاربردهای دستگاه‌های مولتی‌ متر رومیزی می‌توان به استفاده از آنها در آزمایشگاه‌ها و مراکز علمی مانند یک دستگاه پرتابل اشاره نمود. لازم به ذکر است که این دستگاه در مدل‌های مختلف تولید می‌شود که هر کدام می‌توانند رنج‌های مختلف کمیت‌های الکتریکی را اندازه‌گیری کنند. به همین دلیل کاربردهای بسیار زیادی در تشخیص پارامترهای الکتریکی دارند.

سخن پایانی

دستگاه‌های مولتی‌متر یکی از مهم‌ترین ابزارهای مورد استفاده در آزمایشگاه‌های الکترونیکی برای تشخیص و سنجش پارامترهای الکتریکی هستند. به همین دلیل باید در هنگام خرید آنها به نکات مهمی از جمله تفاوت بین مدل‌های مختلف توجه نمود. به عبارت دیگر هنگام خرید آنها باید بین مقاومت‌های مختلف دستگاه‌ در برابر نوسانات برقی و جریان‌های الکتریکی، بهترین گزینه را متناسب با محل استفاده و کاربردی که از انتظار دارید انتخاب نمایید. البته توجه به کیفیت دستگاه و اعتبار برند تولید کننده نیز در هنگام خرید از اهمیت بالایی برخوردار است.