آموزش نحوه تست ترانزیستور با مولتی متر دیجیتال

ترانزیستورها به گونه ای طراحی شده اند که با ولتاژ، جریان و درجه حرارت مشخصی کار کنند. بنابراین، توجه جدی به کمیت های عنوان شده ضروری است تا از سوختن ترانزیستورها جلوگیری شود. یادگیری نحوه تست ترانزیستورها ما را در یافتن علت سوختن آن ها یاری می کند. از این رو، ابتدا باید نحوه تشخیص پایه های ترانزیستور را آموخت تا با اطمینان و سرعت عمل بالاتری آن ها را آزمایش کرد. در این مقاله ابتدا نکاتی درباره انواع ترانزیستور و ساختار آن ها شرح می دهیم و سپس روش های مختلف تست ترانزیستورها را بررسی می کنیم.

ترانزیستور BJT از اتصال سه لایه بلور نیمه رسانا مانند سیلسیم و ژرمانیم نیمه هادی تشکیل شده است. بیس (لایه میانی) ، امیتر و کلکتور (دو لایه جانبی). نوع بلور بیس با نوع بلور های امیتر و کلکتور متفاوت است و بر همین اساس نیز ترانزیستور ها به دو دسته کلی” ترانزیستور npn “و” ترانزیستور pnp” تقسیم می شوند، اصلی ترین تفاوت آزمایش ترانزیستور npn با pnp عبارت است از :

• قطبیت: در ترانزیستور npn جریان از کلکتور به امیتر جاری می شود اما در ترانزیستور pnp جریان از سمت امیتر به کلکتور جریان می یابد.

• بایاسینگ: تفاوت در قطبیت بر نحوه بایاس شدن ترانزیستورها اثر می گذارد، به این معنی که یک ترانزیستور npn معمولاً به ولتاژ مثبت تری نسبت به امیتر و بیس نیاز دارد تا جریان از کلکتور به امیتر جریان یابد. اما ترانزیستور pnp به یک ولتاژ منفی تر نسبت به امیتر و بیس نیاز دارد تا جریان از امیتر به کلکتور جریان یابد.

• حامل های اکثریت و اقلیت: در ترانزیستور های npn، حامل های اکثریت الکترون ها و حامل های اقلیت حفره ها هستند. اما در ترانزیستورهای pnp، حامل های اکثریت حفره ها هستند.

• کاربردها: ترانزیستورهای npn معمولا در تقویت، سوئیچینگ و مدارهای منطقی دیجیتال استفاده می شوند اما ترانزیستورهای pnp اغلب در کاربردهایی مانند کنترل موتور، تنظیم قدرت و سوئیچینگ سمت بالا استفاده می شوند.

تمام ترانزیستور npn و pnp همانند دیگر انواع قطعات الکترونیکی به گونه ای طراحی شده اند که در ولتاژ و جریان مشخصی کار کنند و هرگونه انحراف از این پارامترها به طور بالقوه می تواند باعث سوختن ترانزیستور شود. در ادامه به دلایل سوختن ترانزیستورها می پردازیم.

علت سوختن ترانزیستور

ترانزیستورها به گونه ای طراحی شده اند که با ولتاژ، جریان و درجه حرارت مشخصی کار کنند. سوختن ترانزیستورها دلایل مختلفی دارد در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم.

• گرمای بیش از حد: گرمای بیش از حد تولید شده در ترانزیستور هنگام عبور جریان، می تواند باعث آسیب دیدن ترانزیستور شود. علاوه بر این اگر ترانزیستور در محیطی با دمای بالا بدون خنک‌کننده قرار گیرد، نیز احتمالا آسیب دیدن آن وجود دارد. دمای بدنه ترانزیستور را با ترمومتر دیجیتال تماسی اندازه گیری کنید.

• اضافه بار الکتریکی: در دیتاشیت همه ترانزیستورها یک جریان ماکزیمم درج شده است. بنابراین، جریان کشی بیشتر از جریان نهایی آن ها، باعث سوختن ترانزیستور می شود.

• تخلیه الکتریسیته ساکن: تخلیه استاتیکی مانند شوک الکترواستاتیکی، می تواند برای یک لحظه کوتاه ولتاژ و جریان بالا ایجاد کند و به طور بالقوه به اجزای حساس ترانزیستور آسیب برساند.

• ولتاژ یا قطبیت نادرست: علاوه بر جریان، در دیتاشیت ترانزیستورها یک ولتاژ ماکزیمم نیز درج شده است و اگر ولتاژی بیش از مقدار ذکر شده به ترانزیستور اعمال شود، اعمال سطوح ولتاژ نادرست یا اتصال ترانزیستور با قطبیت معکوس می تواند باعث آسیب فوری به آن ها شود. در ادامه به روش های تست ترانزیستور ها می پردازیم.

پیشنهاد می کنیم خرید اسیلوسکوپ را در صفحه اسیلوسکوپ ها مشاهده نمایید.

نحوه تست ترانزیستور npn و pnp

برای تست ترانزیستور npn و pnp مولتی متر را روی حالت تست دیود قرار داده و روش های مختلف تست را مطابق با توضیحات زیر انجام دهید.

• نحوه تست ترانزیستور npn

پراب مثبت مولتی متر را به پایه بیس و پراب منفی را به پایه امیتر متصل کنید. اگر افت ولتاژ نمایش داده شده در حدود 0.6 تا 0.7 ولت بود، ترانزیستور سالم است. اما اگر افت ولتاژ به طور قابل توجهی متفاوت بود، ترانزیستور شما معیوب است.
برای اطمینان بیشتر، این بار پراب مثبت را به جای بیس به پایه کلکتور وصل کنید، اما پرآپ منفی را از پایه امیتر جدا نکنید، در این حالت اگر مولتی متر افت ولتاژی شبیه به آزمایش اتصال بیس-امیتر نشان داد، سالم است.

پیشنهاد می کنیم خرید مولتی متر را در صفحه مولتی مترها مشاهده نمایید.

• روش تست ترانزیستور pnp :

پراب منفی مولتی متر را به پایه بیس و پراب مثبت را به پایه امیتر متصل کنید. اگر افت ولتاژ نمایش داده شده در حدود 0.6 تا 0.7 ولت بود، ترانزیستور سالم است. اما اگر افت ولتاژ به طور قابل توجهی متفاوت بود، ترانزیستور شما معیوب است.
برای اطمینان بیشتر از صحت نحوه تست ترانزیستور، این بار پراب منفی را به جای بیس به پایه کلکتور وصل کنید، اما پرآپ مثبت را از پایه امیتر جدا نکنید، در این حالت اگر مولتی متر افت ولتاژی شبیه به آزمایش اتصال بیس-امیتر نشان داد، سالم است.

نکته 1: برای اطمینان از طرز تشخیص پایه های ترانزیستور و فهمیدن نوع ترانزیستور لازم است به دیتاشیت آن مراجعه کنید.
نکته 2: نحوه تست ترانزیستور smd با مولتی متر تفاوتی با ترانزیستور dip ندارد، اما لازم است برای اطمینان از ترتیب پایه ها دیتاشیت ترانزیستور smd مدنظرتان را مطالعه کنید.

نحوه تست ترانزیستور ماسفت

برای تست ترانزیستور ماسفت، ابتدا لازم است از طریق دیتاشیت پایه های گیت(Gate) ، درین (Drain) و سورس (Source)ماسفت را شناسایی کنید و مقدار ماکزیمم ولتاژ و جریان را بررسی کنید.

1. سپس ماسفت را به یک منبع تغذیه(ترمینال مثبت منبع تغذیه به گیت و ترمینال منفی منبع را به سورس) متصل کنید و اطمینان حاصل کنید که ولتاژ اعمال شده از حداکثر ولتاژ گیت مشخص شده در دیتاشیت تجاوز نمی کند.
2. اگر ماسفت سالم باشد، با اندازه گیری مقاومت بین پایانه های D و S خواهید دید که با اعمال ولتاژ به گیت، مقاومت کمی در حدود چند اهم، روی مولتی متر نمایش داده می شود. اما اگر پرآپ های مولتی متر را معکوس کنید، باید یک مقاومت بی نهایت روی نمایشگر مولتی متر مشاهده کنید.

شیوه تست ترانزیستور موتور سیکلت

تست ترانزیستور در موتورسیکلت می تواند کمی چالش برانگیزتر باشد زیرا انواع مختلفی از ترانزیستورها برای اهداف مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. به همین دلیل لازم است ابتدا نوع ترانزیستور مورد استفاده در موتورسیکلت را تعیین کنید و بر اساس نوع آن طبق روش های گفته شده ترانزیستور را تست کنید.
نکته 4 : قبل از آزمایش ترانزیستور، تغذیه را از موتورسیکلت جدا کنید تا از بروز هر گونه شوک الکتریکی جلوگیری شود.

جمع‌بندی کلی: قطعا گزینه های بیشتری در تست ترانزیستور وجود دارد؛ اما در این مقاله به بررسی تست ترانزیستورهای پرکاربرد پرداختیم در صورتی که شما هم تجربه متفاوتی در نحوه تست ترانزیستور داشته اید در قسمت نظرات فروشگاه اینترنتی پارس الکترونیک، تجربه خود را با ما در میان بگذارید.