وریستور چیست؟ نحوه تست و کاربرد انواع آن

سؤال وریستور چیست می‌تواند برای تعمیرکاران تجهیزات برقی بسیار مهم باشد. این قطعه الکترونیکی نقش مهمی در محافظت مدار‌های الکترونیکی ایفا می‌کند. از این رو، داشتن اطلاعات کافی در مورد آن می‌تواند در سرعت و زمان تعمیر مدار الکترونیکی مفید باشد. در ادامه این مطلب قصد داریم ضمن معرفی وریستور، نحوه تست آن را نیز به صورت گام به گام بیان کنیم.

وریستور چیست؟ قطعه الکترونیکی حساس در مقابل ولتاژ

وریستور از جمله قطعات مهم در برد‌های الکترونیکی است. این قطعه از نوع مقاومت متغیر در برابر ولتاژ است و در صورت بالارفتن ولتاژ دوسر آن، مقاومت آن کاهش می یابد. تا حدی که به اتصال کوتاه برسد. هنگامی که وریستور در معرض یک ولتاژ گذرا قرار می گیرد شروع به هدایت می کند و ولتاژ گذرا را به سطح ایمن مهار می کند، از این رو، وریستور را نوعی قطعه حفاظتی می نامند.

به طور خلاصه، وریستور یک مقاومت وابسته به ولتاژ (VDR) است. در صورت افزایش بیش از حد ولتاژ، مقاومت آنها به شدت کاهش می یابد. علل اضافه ولتاژ می تواند موج های صاعقه و تخلیه الکترواستاتیک باشد. رایج ترین نوع VDR، وریستور اکسید فلز یا MOV است.

انواع وریستور

وریستور ها از نظر مواد، ابعاد، مقدار مقاومت و توان نامی متفاوت هستند. وریستورها از نظر ماهیت، در ترکیب فیزیکی زیر ساخته می شوند.

• وریستور متال اکسید

وریستور اکسید فلز MOV که در بالا توضیح داده شد، یک سرکوبگر گذرا غیرخطی است که از اکسید روی (ZnO) تشکیل شده است.

• وریستور سیلیسیم کاربید

شکل ساختار وریستور چیست؟

ساختار داخلی و نحوه قرارگیری وریستور می‌تواند بسیار مهم باشد. این قطعه شباهت ظاهری بسیاری با خازن‌های سرامیکی دارد. البته در خازن‌ها دو صفحه موازی به همراه صفحات عایق وجود دارند. اما وریستور شامل یک صفحه از نوع فلزی و جنس اکسید فلز است که در دو سمت آن پایه‌های وریستور قرار دارند. روی آن با پوششی از جنس سرامیک پوشانده شده و در صورت افزایش ولتاژ دوسر پایه، اتصال کوتاه ایجاد می‌شود.

چگونگی کارکرد وریستور درون مدار الکترونیکی

قطعات حفاظتی از جمله وریستور باید در ابتدای مدار‌های الکترونیکی قرار بگیرند. در صورت قرارگیری این قطعه در ابتدای مدار امکان دفع ولتاژ بالا توسط وریستور ایجاد خواهد شد. بدین ترتیب به دیگر قطعات در مدار آسیبی وارد نمی‌شود. در مورد سؤال وظیفه وریستور چیست می‌توان گفت به کمک وریستور می‌توان از مدار‌های الکترونیکی در مقابل تغییرات ولتاژ ورودی محافظت کرد.

چگونه می‌توان وریستور را از خازن‌های سرامیکی در مدار تشخیص داد؟

با توجه به اینکه وریستور و خازن‌های سرامیکی هر دو از المان‌های موازی هستند، به همین دلیل تشخیص آن‌ها در مدار کمی دشوار است. اما با کمی دقت می‌توان آن‌ها را به راحتی تشخیص داد. در ادامه روش‌های تشخیصی این دو قطعه آمده است.

• تشخیص وریستور از روی تفاوت‌های ظاهری

یک راه تشخیص وریستور توجه به برآمدگی‌های موجود در دو سمت پایه‌ها است که کمی برجسته بوده و زاویه آن نیز بیشتر است. برخلاف وریستور، خازن‌های سرامیکی برجستگی کمتری داشته و شیب این برجستگی نیزکمتر است.

• تشخیص وریستور از طریق کدخوانی روی قطعه

یکی از راه‌های تشخیص وریستور در مدار خواندن کد روی قطعه است. بدین ترتیب می‌توان وریستور یا خازن سرامیکی را از یکدیگر تشخیص داد. کدهای نوشته شده روی وریستور بیانگر نوع مواد آن، سایز، مقدار اهم و ولتاژ آن است.

• توجه به محل قرارگیری وریستور در مدار

با استفاده از محل قرارگیری قطعات نیز می‌توان نوع آن‌ها را تشخیص داد. محل قرارگیری وریستور در برد‌های تغذیه در ورودی مدار است. وریستور در زمان بالارفتن ولتاژ، تغییر اهم داده و از مدار محافظت می کند.

نحوه تست وریستور چگونه است؟

تست این قطعه نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. پس از اینکه امکان تشخیص وریستور و مکان قرارگیری آن در مدار برای شما وجود داشت، می‌توانید اقدام به تست آن در دستگاه‌های مورد نظر کنید. در ادامه نحوه تست این قطعه به صورت مرحله‌ای بیان شده است.

• باز کردن در دستگاه و پیدا کردن وریستور

برای رسیدن به پاسخ سؤال نحوه تست وریستور چیست ابتدا باید در دستگاه الکترونیکی مورد نظر را باز کرده و به دنبال وریستور باشید. این قطعه معمولاً دارای رنگی روشن است. البته وریستور در کشور ما به رنگ تیره تولید می‌شود. همچنین سایز آن به اندازه یک سکه کوچک است و در برخی دستگاه‌ها از طریق یک سیم به برد متصل شده است.

• تعویض وریستور در صورت سوختگی

در صورتی که موفق به پیدا کردن وریستور شده و علائم سوختگی یا ترکیدگی روی آن وجود داشت، باید برای تعویض آن اقدام کنید.

• تست وریستور با کمک مولتی متر

اگر امکان خرابی وریستور از روی ظاهر آن مشخص نباشد، باید با استفاده از یک مولتی متر آن را تست کرد. برای این کار باید لحیم روی پایه این قطعه را برداشته و سپس از مولتی متر استفاده شود. پایه آزاد وریستور باید به یکی از پایه‌های مولتی متر متصل شده و پایه روی برد نیز به پایه دیگر مولتی متر وصل می‌شود. اگر مقاومت نشان داده شده نزدیک به بی‌نهایت باشد، می‌توان نتیجه گرفت وریستور سالم است. مقاومت کم نشان دهنده وریستور معیوب است و باید آن را تعویض کرد. البته باید توجه داشته باشید که این روش به صورت صد در صدی نمی‌تواند سالم بودن وریستور را مشخص کند و احتمال اندکی خطا وجود دارد.

انواع کاربرد‌های وریستور چیست؟

این قطعه محافظ از پرکاربردترین قطعات الکترونیکی محسوب می‌شود. به علت وجود ویژگی غیر خطی می‌تواند ابزار مناسبی برای محافظت از برق باشد. از مهم‌ترین کاربرد‌های وریستور می‌توان به امکان محافظت از خطوط تلفن، از بین بردن نوسانات اضافه برق در زمان ورود به مدار، حفاظت از منبع تغذیه و تجهیزات الکترونیکی، کنترل ولتاژ ناخواسته و سرکوب ولتاژ گذرا اشاره کرد.

همچنین در صورتی که قصد دارید بدانید نحوه کاربرد وریستور چیست باید گفت امکان استفاده از وریستور به صورت مستقیم برای حفاظت از دستگاه‌ها از طریق منابع اصلی و کلید‌های نیمه هادی نیز وجود دارد. مهم‌ترین کاربرد این قطعه در وسایل برقی مقابله با نوسان برق ورودی، صاعقه و تخلیه الکترواستاتیکی است که می‌تواند باعث آسیب به دستگاه‌های الکترونیکی شود.

به طور خلاصه، انواع وریستور کاربردهای گسترده‌ای در مدارهای مختلف دارند. برخی از این کاربردها عبارت‌اند از:

• حفاظت از خطوط تلفن و سایر خطوط ارتباطی
• سرکوب گذرا تجهیزات ارتباط رادیویی
• محافظ برق سیستم تلویزیون
• حفاظت از منبع تغذیه
• حفاظت از ریزپردازنده
• محافظت از تجهیزات الکترونیکی
• سرکوبگر ولتاژ گذرا (TVSS)
• محافظت از مدار الکترونیک خودرو
• حفاظت صنعتی مدار برق قدرت

حرف آخر

در این مطلب به ارائه اطلاعاتی در مورد وریستور، نحوه کارکرد آن در مدار‌های الکترونیکی و کاربرد آن به همراه نحوه شناسایی آن در مدار پرداخته شد. با تست این قطعه در مدار به کمک مولتی متر می‌توان از سالم بودن آن مطمئن شد. همچنین در صورت تشخیص معیوب بودن آن از قبیل سوختگی و یا ترکیدن می‌توان به راحتی آن را تعویض کرد. با توجه به اهمیت وریستور در مدار‌های الکترونیکی کسب اطلاعات در مورد این قطعه می‌تواند اهمیت بسیاری برای تعمیرکاران داشته باشد. این قطعات به عنوان شکلی از مقاومت به ولتاژ وابسته بوده و مقاومت آن‌ها با تغییر ولتاژ، تغییر خواهد کرد. همچنین این قطعه از دستگاه‌های الکترونیکی در برابر ولتاژ‌های گذرا محافظت خواهد کرد. ‌بنابراین وجود آن در مدارها بسیار کاربردی و حیاتی است.